УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнхцэцэгтэй ярилцлаа.
–Таболхүнийэрхийнталаархамгийнсайндуугардагэмэгтэйгишүүдийннэг. Сүүлийнүедхүнийэрхзөрчигдсөнасуудалихгарчбайна. Энэталдээрөөрийнбайрсууриаилэрхийлээч?
-Монгол Улс хүний эрхийн олон улсын бүх гэрээ конвенцид нэгдсэн. Үндсэн хуулиндаа хүний эрхийн талаар баталгаажуулсан хэдий боловч бодит амьдрал дээр хүний эрх зөрчигдөж байгаа байдал нэлээн түгээмэл байна. Тухайлбал, цар тахалтай өнөөгийн цаг үед тайван замаар жагсаж цуглах, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх хэмжээгээр зөрчигдөж байна. Тайван жагсаал цуглаан хийх эрх нь иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын пактаар баталгаажсан байдаг.
Мөн эмэгтэйчүүдийн ажил эрхлэлт, гэр бүлийн хүчирхийлэл, хүүхдийн эрх зөрчигдөж байгаа асуудал гарсаар л байна. Тиймээс бид шаардлагатай хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох, бодит амьдрал дээр хуулийн хэрэгжилтийг хангах механизмыг бүрдүүлэх, шаардлагатай санхүүжилт, хүний нөөц, институтыг сайжруулах тал дээр анхаарах шаардлагатай.
–Тэрдундааэмэгтэйчүүдийнэрхзөрчигдөхньтүгээмэлбайдаг. Саяхангэхэдүргэлжийнгэрбүлийнхүчирхийлэлдундбайсанэмэгтэйаргагүйхамгаалалтхэрэглэжнөхрийнхөөамьнасандхүрсэнбайна. Энэхүнийүлдсэнамьдралшорондөнгөрнө. Иймэрхүүгэрбүлийнхүчирхийллийгбууруулахынтулдюухийхёстойюмбол. Угньянзбүрийнажилхийгдээдлбайхюм. Харинэсрэгээрээгэрбүлийнхүчирхийлэлнэмэгдээдбайдаг?
-Нөлөөллийн ажлыг эрчимжүүлэх хэрэгтэй. Гэр бүлийн болоод хүүхдийн хүчирхийллийг бууруулахын тулд оролцогч талууд, нийгэм хамгааллын ажилтнууд, сургуулийн багш нар гээд оролцогч талуудын ажиллагаа илүү ихээр сайжрах шаардлагатай байна. Мөн хүчирхийллийн эсрэг сургалт, соён гэгээрүүлэх ажил чухал байдаг.
Удаа дараа гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн эмэгтэй яаж туслалцаа авах уу, түр хоргодох байр гэх мэт хамгааллын байруудыг нэмэгдүүлэх, энэ чиглэлээр мэдээллийг илүү хүртээмжтэй болгох асуудлууд илүү чухал байгаа юм.
2020 онд УИХ дахь эмэгтэй гишүүдийн бүлэг эмэгтэйчүүд, хүүхдийн хүчирхийллийн эсрэг төсвийг анх удаагаа өндөр дүнтэй нэмэгдүүлсэн. Өнөөдөр 7 тэрбум гаруй төгрөг хүүхэд хамгаалал, хүчирхийллийн эсрэг зарцуулагдаж байна. Цаашдаа ч гэсэн хүчирхийллийн эсрэг механизмыг илүү сайжруулах шаардлагатай байгаа.
–УИХдахьэмэгтэйгишүүдийнсанаачлагахуулийндэмжлэгтхэрихтусгагддагвэ?
-Жендэрийн эрх тэгш байдлын хууль, Улс төрийн намуудын тухай, Сонгуулийн тухай хуульд эмэгтэйчүүдийн улс төрийн оролцоог дэмжсэн хууль эрх зүйн орчин байгаа. Хэдий тийм боловч хууль тогтолцооны нөхцөлд эмэгтэйчүүдийн шийдвэр гаргах байдал төдийлөн хангалттай биш. Эмэгтэйчүүдийн оролцоо доогуур байна.
2021 оны байдлаар Монгол Улсын жендэрийн эрх тэгш бус байдлын индекс 156 орноос 69 дүгээр байранд байна. Хүний хөгжлийн үзүүлэлт, эмэгтэйчүүдийн боловсролын үзүүлэлт зэрэг гол үзүүлэлтээр боломжийн явж байгаа боловч улстөрийн эрхийн болон жендэрийн эрхийн асуудлаар сүүл мушгиж байна. Тийм учраас Улс төрийн нам болон Сонгуулийн тухай хуульд тодорхой өөрчлөлт оруулах, нийгмийн цөөнх болсон эмэгтэйчүүд, улс төр дэх цөөнх болсон эмэгтэйчүүдээ дэмжих шаардлагатай.
–УИХ–ынхаврынчуулганаарХүнийэрхийнхамгаалагчийнэрхзүйнбайдлынтухайхуулийгбатлангаргасан. Гэтэлхүнийэрхийгхамгаалжбайгаанэрээрхудлааүймээнсамуундэгдээгчидбайдагшүүдээ. Тэгвэлхуульдхуурамчхүнийэрхийгхамгаалагчдыгхэрхэнцэгцлэхталаарорсонуу?
-УИХ дахь хаврын чуулганаар Хүний эрхийг хамгаалагчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль батлагдсан. Монгол улс Азид анх удаагаа Хүний эрх хамгаалагчийн эрх зүйн байдлын тухай хуультай болсон, хүний эрхийн төлөө зүтгэгчдээ хуулийн хүрээнд хамгаалан дэмжих болсон. Үүнийг НҮБ, Европын холбооны зүгээс маш сайн алхам боллоо, хүний эрхийн үндэсний тогтолцоогоо бэхжүүлсэн сайн механизм гэж гэж үнэлсэн байгаа.
Монгол Улсад шударга бус явдлын эсрэг дуугарсан хүмүүсийг айлгаж ичээх, сүрдүүлж, дарамтлахаас эхлээд амь насанд нь хүртэл халдаж байсан жишээ байдаг. Тэгвэл энэ хууль батлагдсанаар хүний эрхийн төлөө тайван замаар тэмцэж байгаа хүний эрхийн хамгаалагч нараа хамгаалж байгаа юм. Хүний эрхийн төлөөх үйл ажиллагаанд оролцож байгаад ямар нэг хохирол учирсан тохиолдолд төр нөхөн олговор олгоно. Мөн хүний эрхийн төлөө тэмцэх үйл ажиллагаанд төрийн албан тушаалтан, төрийн бүх институт дэмжлэг үзүүлэх үүрэгтэй болсон. Ер нь хүний эрхийн нэрээр хүчирхийлэлд уриалан дуудах, үймээн самуунд уриалан дуудах асуудал гарахыг үгүйсгэхгүй. Тиймээс энэ хууль гарснаар жинхэнэ хүний эрхийг хамгаалагч нараа хууль эрх зүйгээр хамгаалж байгаа юм.
Ярилцсан: Х.Төгөлдөр
